Wegetarianizm jest coraz bardziej popularny w naszym społeczeństwie. To doskonała alternatywa dla osób, które nie chcą jeść mięsa, dbają o zdrowie i swoje otoczenie. Czym jest wegetarianizm? Czy to tylko chwilowa moda, styl życia? A może jednak wegetarianizm jest niezgodny z ludzką naturą i szkodzi zdrowiu?
To, czy wegetarianizm leży w ludzkiej naturze, a także sposób, w jaki powinniśmy się odżywiać, spędza sen z powiek dietetyków i naukowców, badających ten problem. Czy człowiek ma naturę mięsożercy? Wszak nasi przodkowie polowali na skóry i mięso, ganiając z dzidą za mamutami. Ale możliwe, że musiał zadowolić się też jagodami i rybami.
Wegetarianizm i jego rodzaje
Z czasem, przodkowie współczesnych ludzi jedli coraz więcej produktów zwierzęcych, zwłaszcza zimą. Im dalej wędrowaliśmy na północ, tym dostępność produktów roślinnych była ograniczona (np. odżywianie tradycyjnych Eskimosów składa się w ponad 90% z produktów zwierzęcych). Szacuje się, że wzrost spożycia mięsa rozpoczął się około 2,5 miliona lat temu.
Sposób odżywiania zależy nie tylko od norm kulturowych i dostępnych zasobów, lecz także danej szerokości geograficznej. I dlatego Polacy zwykli jeść tłusto, w dietę włączając mięso, ale też warzywa (które sprowadziła na dobre do Polski królowa Bona Sforza). Dla nas nie jest czymś naturalnym spożywanie non stop owoców morza (siłą rzeczy u nas mrożonych) czy innych specyfików, którymi raczą się Azjaci czy ludzie z południa Europy. Tamtejsza dieta jest inna, inne są też gusty. Nie mniej, wegetarianizm nie zna granic geograficznych i jest coraz bardziej popularny wśród ludzi świadomych zdrowego trybu życia, uderza też w przemysłowy chów zwierząt przeznaczonych do uboju. Wobec tego, jakie są postacie wegetarianizmu i jego pochodnych?
Weganizm powstał w latach 40-tych XX wieku, a sformułowanie to po raz pierwszy zostało użyte przez Donalda Watsona, założyciela brytyjskiego The Vegan Society. Wegetarianizm ma kilka postaci. Laktoowowegetarianizm na przykład polega na wykluczeniu z diety wszystkich gatunków mięsa, ale pozostawieniu w niej jaj i produktów mlecznych. Laktowegetarianizm wyklucza z diety wszystkie gatunki mięsa i jaja, a owowegetarianizm wyklucza z diety wszystkie gatunki mięsa i produkty mleczne. Pescowegetarianizm nie uznaje drobiu, wołowiny, wieprzowiny oraz dziczyzny. Jego zwolennicy mogą za to spożywać ryby, mleko i jaja. Wreszcie, weganizm, czyli skrajny rodzaj wegetarianizmu polega na spożywaniu jedynie produktów roślinnych i wymaga rezygnacji ze wszystkich gatunków mięsa, produktów mlecznych, jaj, miodu.
Skoro wegetarianie nie spożywają mięsa ani drobiu, czymś muszą zastępować te produkty w swej codziennej diecie. Najważniejsze składniki mineralne i witaminy to witamina B12, żelazo i wapń. Chociaż ta witamina występuje w produktach mlecznych i jajach, to ilości tam zawarte nie są wystarczające, by pokryć pełne zapotrzebowanie, warto więc zadbać o dodatkową suplementację.
Dieta wegetarian to nasiona i orzechy, które wzbogacają potrawę nie tylko w białko, lecz także wartościowe tłuszcze. Komosa ryżowa zawiera znaczącą ilość białka, a dodatkowo charakteryzuje się wysoką zawartością aminokwasów, których profil zbliżony jest do białka mięsa. Kasza gryczana jest bogatym źródłem wielu składników mineralnych i witamin, jest łatwo dostępna i niedroga. Do diety można też dodać tofu i inne produkty sojowe, albo teksturowane białko roślinne (TVP). Całość uzupełnia fasola, ciecierzyca, soczewica i groch.
Zdrowy? Niezdrowy?
Czy wegetarianizm jest zdrowy, czy może na dłuższą metę szkodliwy dla zdrowia? Wegetarianizm ma wielu zwolenników oraz przeciwników i każdy z nich ma swoje racje. Pewien naukowiec nazwiskiem Thomas sformułował na początku XX w. tezę o wyższości białka zwierzęcego nad roślinnym. Podawał szczurom pokarm z dużą ilością białka zwierzęcego, co powodowało przyspieszenie wzrostu i dojrzewania.Ostatecznie, stanęło jednak na tym, że najwyższy poziom zdrowia i sprawności posiadały zwierzęta doświadczalne spożywające niskobialkową karmę warzywno- zbożową. Białko roślinne zawarte jest w pewnych ilościach w każdym pokarmie roślinnym, jako substancji organicznej.
Wegetarianizm zmniejsza też ryzyka zachorowań na choroby sercowo-naczyniowe, udarów i niektórych nowotworów. Według Amerykańskiej Akademii Żywienia i Dietetyki (ADA) diety wegetariańskie i wegańskie są odpowiednie dla kobiet w ciąży, dla dzieci w okresie niemowlęctwa i dzieciństwa, a nawet dla sportowców. Opublikowana w 2016 r. przez brytyjskich naukowców analiza pokazała, że dieta wegetariańska znacznie zmniejsza ryzyko rozwoju raka żołądka i raka jelita grubego. Osoby, praktykujące wegetarinizm o wiele rzadziej chorują także na kamicę nerkową.
Za to Amerykańskie Towarzystwo Dietetyczne przyznało, że źle zbilansowana dieta może doprowadzić do niedoborów m.in.: białka i niezbędnych aminokwasów, których nasz organizm nie wytwarza, a także składników mineralnych, takich jak wapń czy żelazo, oraz witaminy B12.
Wegetarianizm a kosmetyki i religia
Wegetarianizm to dla wielu osób sposób na życie. Wiąże się często z działaniem na rzecz obrony praw zwierząt albo wspieraniem organizacji ekologicznych. Wegetarianin nie będzie kupował kosmetyków, które były testowane na zwierzętach, albo które zawierają komponenty odzwierzęce. Powszechne wśród wegetarian są również kosmetyki domowego wyrobu, takie jak ogórkowy tonik, maseczkę z fasoli czy szampon z mięty.
Wegetarianizm odwołuje się także do odczuć religijnych, gdyż część religii ogranicza spożywania mięsa. W buddyzmie, taoizmie i hinduizmie zabronione jest zabijanie zwierząt, za to spożywać je jak najbardziej można. Chrześcijaństwo co prawda nie zabraniało jedzenia pokarmów mięsnych, ale sympatycy wegetarianizmu uważają, że dieta bezmięsna odpowiada podstawowym wartościom biblijnym.
Tomasz Wojciechowski
Tekst ukazał się w miesięczniku koszalińskim „Miasto Plus”
foto: wikipedia.pl